10 sự kiện kinh tế Việt Nam 2011

Chịu cùng vòng xoáy suy thoái kinh tế toàn cầu, năm 2011 được đánh giá là năm đầy khó khăn và biến động của nền kinh tế Việt Nam. Những chỉ tiêu tăng trưởng GDP; kiềm chế giá tiêu dùng (CPI) chưa đạt như kỳ vọng trong khi tỷ giá; giá dầu, giá vàng có những biến động mạnh. E-finance xin điểm 10 sự kiện kinh tế tiêu biểu 2011 với mục đích “nhìn lại và bước tới” với khí thế mới năm 2012 dưới góc nhìn của Ban kinh tế – tài chính.


                                    Kinh tế Việt Nam phải giàu mạnh lên từ biển

1. Nghị quyết 11 và nền kinh tế hướng biển

Mặc dù Chính phủ đã trình và được Quốc hội thông qua các mục tiêu 2011: tăng tính ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế: GDP tăng 7-7,5%, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng không quá 7%… Tuy nhiên, trước những diễn biến khó lường của kinh tế và bất ổn vĩ mô lộ diện, ngày 24/2, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 11 tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội. Ba trụ cột gồm: Thắt chặt tiền tệ; cắt giảm đầu tư công, giảm bội chi ngân sách nhà nước. Với sự vào cuộc của cả bộ máy chính trị, Nghị quyết 11 đã tác động sâu rộng tới toàn bộ nền kinh tế, góp phần ổn định vĩ mô nền kinh tế, dù một vài chỉ tiêu đã phải điều chỉnh.

Điều dễ thấy, chưa năm nào kinh tế biển và vấn đề chủ quyền biển đảo được báo chí đưa tin đậm đặc và toàn diện như năm 2011. Cùng với những sự kiện “nóng” trên biển Đông, phát triển kinh tế biển lại được “xới” lên và trở thành vấn đề nóng trong năm 2011. Biển Việt Nam với trên 1 triệu km2 và hàng ngàn hòn đảo tiền tiêu chưa bao giờ trở lên gần gũi và được quan tâm nhiều đến thế. Hàng loạt các động thái như chấn chỉnh ngành đóng tàu (tái cấu trúc Vinashin); công nghiệp dầu khí (hạ thủy dàn khoan tự đóng); đầu tư mạnh tàu thuyền cho ngư dân bám biển; chăm lo cho ngư dân, diêm dân; đầu tư mạnh cho du lịch biển đảo; chăm lo cho các lực lượng giữ gìn an ninh hàng hải và chủ quyền lãnh thổ…Thật dễ hiểu một đất nước 3 mặt được biển cả ôm ấp, quốc gia đó không thể nghèo và quốc gia đó phải giàu mạnh lên từ biển…

2. Tăng trưởng GDP thấp hơn dự kiến

Năm 2011, cùng với khó khăn chung của kinh tế thế giới, tăng trưởng GDP của Việt Nam vẫn đạt khoảng 6% (chưa có số liệu chính thức), thấp hơn mục tiêu đề ra đầu năm là 7-7,5%. Tuy nhiên các tổ chức tài chính thế giới đánh giá, GDP của Việt Nam tương đối cao so với các nước.

Tại cuộc họp giao ban với các địa phương ngày 22/12, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh, năm 2012 “vẫn phải ưu tiên ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát”. Phấn đấu năm 2012 giảm lạm phát xuống mức 9%; giữ tỷ giá ổn định và đặt mục tiêu tăng trưởng GDP khoảng 6% năm 2012, phấn đấu 6,5% nếu có điều kiện thuận lợi.

3. Nóng vấn đề nợ công

Theo báo cáo của Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính), tính đến ngày 31/12/2010, tổng số dư nợ công ở mức 1.122 nghìn tỷ đồng, tương đương 56,7% GDP năm 2010 và dự kiến tổng số nợ công sẽ ở mức khoảng 1.375 nghìn tỷ đồng, bằng khoảng 58,7% GDP năm 2011. Cũng theo báo cáo này, ước tổng số dư nợ nước ngoài của quốc gia ở mức 835.000 tỷ đồng, bằng 42,2% GDP năm 2010 và dự kiến nợ nước ngoài của quốc gia sẽ ở mức 44,5% GDP năm 2011. Trước tình trạng nợ công lan rộng tại châu Âu, vấn đề nợ công của Việt Nam càng trở lên “nóng” khi những khoản nợ của khối DNNN chưa được hạch toán vào số nợ của Chính phủ, trong khi theo số liệu không chính thức, đã lên tới 54,2% GDP năm 2009.

4 Lạm phát và nhập siêu được hạn chế

Mục tiêu giữ chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng không quá 7% mà Quốc hội thông qua cho cả năm sớm bị phá vỡ khi 3 tháng đầu năm giá cả đã tăng gần 6,5%. Không để lạm phát phi mã, ảnh hưởng đến đời sống người dân, Nghị quyết 11 của Chính phủ như “nút chặn” đà phi mã của giá khi thắt chặt tài khóa và tiền tệ. Đồng thời 6 nhóm giải pháp kiềm chế lạm phát cùng với 3 lần điều chỉnh, chỉ số CPI năm 2011 tạm thời được khống chế.

Tuy nhiên, CPI cả năm vẫn kịp cán mốc 18,13% so với 2010, gấp gần 2,6 lần mục tiêu đề ra và bỏ xa mục tiêu đã được điều chỉnh lần cuối (17%). Năm 2012, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định Chính phủ sẽ cố gắng kiểm soát chỉ số giá ở 9%. Ngoài ra điểm sáng hoạt động công thương 2011 là tình trạng nhập siêu được khống chế, theo Bộ Công thương tính sơ bộ cả năm nhập siêu cả nước khoảng 11 tỷ USD.

5. DNNN: lỗ, nợ và câu chuyện độc quyền

Chiếm đến 70% vốn đầu tư toàn xã hội, 50% vốn đầu tư Nhà nước, 60% tín dụng của các ngân hàng thương mại, 70% nguồn vốn ODA nhưng theo Bộ KH&ĐT, khối DNNN chỉ đóng góp khoảng 37%-38% GDP. Có đến 31% DNNN bị lỗ trong sản xuất kinh doanh, 29% hoạt động không hiệu quả, lỗ lãi tượng trưng. Trong năm 2009, theo báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội ngày 1/11/2010 thì nợ của 81/91 tập đoàn, tổng công ty nhà nước (chưa tính Vinashin) là 813.435 tỷ đồng. Nếu tính cả nợ của Vinashin, theo báo cáo của Bộ Tài chính là 86.000 tỷ đồng thì nợ của khu vực DNNN đến 2009 không kể 9 tập đoàn, tổng công ty chưa có số liệu đã lên tới 54,2% GDP năm 2009. Khối DNNN là 1 trong 3 lĩnh vực phải tái cấu trúc, điều khiến người dân quan tâm nhất lúc này là sau tái cấu trúc doanh nghiệp, lợi ích và nợ của DNNN sẽ do ai gánh chịu?

Cũng liên quan đến DNNN, năm 2011 chứng kiến bài toán lỗ, lãi và câu chuyện độc quyền của EVN và các doanh nghiệp xăng dầu. Hiện tượng chuyển lãi sang doanh nghiệp con của 4 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối khiến người dân phiền lòng cả năm thì những ngày cuối năm EVN bất ngờ tăng giá điện. Điều đáng nói là nếu các doanh nghiệp xăng dầu kêu lỗ liên miên khi dùng hành vi chuyển lãi thì EVN thua lỗ là do quản lý yếu kém. Số nợ của EVN đã lên tới gần 40.000 tỷ đồng, bằng ½ số nợ của Vinasshin tại thời điểm tái cấu trúc. Nhiều người đã lo ngại đây sẽ là con tàu thứ 2 nếu không được Chính phủ trợ giúp.

Đáng buồn hơn, dù làm ăn thua lỗ nhưng lương trung bình năm 2009 của ngành điện cao ngất ngưởng và lãnh đạo EVN vẫn “buồn” vì không đủ sống? Theo kết quả của Kiểm toán Nhà nước, thu nhập bình quân của cán bộ toàn công ty mẹ EVN trong năm 2010 là 13,7 triệu đồng/tháng; khối truyền tải điện là 10,8 triệu đồng/người/tháng; riêng khối văn phòng tập đoàn EVN là gần 30 triệu đồng/tháng. Nhìn sang lĩnh vực viễn thông, người dân đã bắt đầu “thấm” thế là là độc quyền.

6. Tái cấu trúc toàn diện nền kinh tế

Hội nghị lần thứ 3 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 11 đã quyết định thực hiện tái cơ cấu toàn diện nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng. Với mục tiêu giai đoạn 2011-2015 tập trung tái cấu trúc 3 lĩnh vực đầu tư công; thị trường tài chính, trọng tâm là tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính; tái cấu trúc DNNN, trọng tâm là các tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước. Ngay lập tức, Bộ Tài chính đã thành lập Ban chỉ đạo tái cơ cấu DNNN; Bộ KH&ĐT xây dựng đề án tái cơ cấu đầu tư và NHNN tái cơ cấu hệ thống ngân hàng…

Ngay lập tức thương vụ M&A đầu tiên giữa 3 ngân hàng cổ phần Việt Nam Tín nghĩa, Đệ Nhất và TMCP Sài Gòn đã được tiến hành; khối DNNN Tập đoàn Sông Đà tiên phong thực hiện tái cơ cấu. Trong khi đó theo NHNN, lộ trình đến 2012 sẽ xử lý dứt điểm những ngân hàng yếu kém; năm 2013, sáp nhập tự nguyện để tăng quy mô; và từ 2014 đến 2015, xây dựng được ít nhất 1-2 ngân hàng có tầm cỡ khu vực Đông Nam Á, có tổng tài sản mỗi tổ chức khoảng 50 tỷ đôla. Đây có thể coi là những động thái mạnh mẽ của Chính phủ nhằm “xốc” lại nền kinh tế được mệnh danh là “chú hổ mới Á châu”.

7. Thu hút FDI giảm, cam kết ODA đạt 7,4 tỷ USD

Năm 2011, thu hút FDI giảm gần 30% so với cùng kỳ 2010, tính chung cả năm đạt hơn 10 tỷ USD. Mặc dù, vốn FDI giải ngân trong 5 năm gần đây vẫn duy trì ở mức ổn định là khoảng 10 tỷ USD/năm, ngay cả trong giai đoạn kinh tế khó khăn của năm 2011. Với những cải thiện môi trường và những chính sách thu hút đầu tư, Việt Nam vẫn hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài. Lí do FDI suy giảm là do khó khăn chung của nền kinh tế…

Trong khi đó, cam kết ODA cho Việt Nam vẫn đạt 7,4 tỷ USD; thấp hơn năm ngoái là 7,9 tỷ USD (tính gộp gói cứu trợ của WB cho Việt Nam). Những đối tác tài trợ lớn vẫn là WB, ADB; riêng Nhật Bản giữ nguyên mức cam kết 1,9 tỷ USD. Điều đáng nói là khi Việt Nam đã trở thành nước thu nhập trung bình thì đây là một kết quả hết sức tích cực. Khi tốc độ giải ngân vốn ODA của Việt Nam những năm gần đây luôn ở mức cao. Năm 2010 là 2,941 tỷ USD;  năm 2011 dự kiến là 3,650 tỷ USD (đến tháng 11 là 3,2 tỷ USD). Dự kiến tính đến hết năm 2011, có khoảng 33,414 tỷ USD vốn ODA cho Việt Nam được giải ngân, chiếm 61% tổng vốn ODA đã ký kết.

8. Chứng khoán, bất động sản “bết bát”

Thực hiện Nghị quyết 11 của Chính phủ thắt chặt tín dụng phi sản xuất; cắt giảm đầu tư công cùng với những khó khăn nội tại của nền kinh tế, ngay lập tức thị trường BĐS và chứng khoán bị ảnh hưởng nặng nề, đi vào trầm lắng. Tính đến tháng 12/2011, chỉ số VN Index chỉ còn 350 điểm; trong khi HNX index xuống mức thấp nhất từ trước đến nay dưới 60 điểm. Hàng loạt mã cổ phiếu bị mất giá mạnh, đơn cử VKP (của Công ty cổ phần Nhựa Tân Hóa) chốt phiên giao dịch 22/11 chỉ còn 700 đồng, rẻ hơn nửa ly trà đá vỉa hè. Trong khi ngay từ tháng 6/2011, quá nửa công ty chứng khoán, quản lý quỹ thua lỗ; số tài khoản giao dịch của nhà đầu tư sụt giảm và rời bỏ thị trường; hàng loạt cổ phiếu cũng xin rút khỏi sàn do không huy động được vốn…Thị trường chứng khoán rơi vào ảm đạm và gần như tê liệt.

Trong khi đó, thị trường BĐS cũng bị những “cú tát” mạnh sau thời gian phát triển nóng. Nguồn vốn bơm cho thị trường suy giảm khi các ngân hàng ngừng rót vốn, chủ đầu tư không thể triển khai công trình, dân đầu tư hết tiền đầu cơ… thị trường gần như mất thanh khoản, giá cả đã giảm mạnh nhưng nhà đất vẫn đóng băng. Hàng trăm doanh nghiệp BĐS có nguy cơ phá sản, nhà đầu tư cũng như giới đầu cơ bán tháo sản phẩm thoát thân. Giá căn hộ trở về gần giá trị thực, nhưng vẫn cao và đa phần người nghèo đô thị vẫn không tiếp cận được nhà để ở.

9. Loạn giá vàng, lãi suất; vỡ nợ tín dụng đen

Nhảy múa cùng giá vàng thế giới, đỉnh điểm tháng 8/2011 giá vàng lập kỷ lục 49 triệu đồng/lượng, tăng hơn 20 triệu đồng so với cùng kỳ năm 2010. Ngoài tác động của thị trường thế giới, giá vàng trong nước có bàn tay của giới đầu cơ luôn biến động với biên độ cao hơn thị trường thế giới hàng triệu đồng/lượng; cá biệt vàng SJC (chiếm hơn 90% thị phần), có lúc đắt hơn thế giới gần 5 triệu đồng/lượng. Mặc dù NHNN cho phép nhập khẩu, bán vàng bình ổn giá, thiết lập lại kỷ cương trên thị trường vàng; đưa SJC thành thương hiệu vàng quốc gia, cấm các doanh nghiệp khác ngoài SJC sản xuất vàng miếng; xây dựng sàn vàng quốc gia, tuy nhiên thị trường vàng tại Việt Nam 2012 được dự báo sẽ không hề hạ nhiệt.

Có đến ¾ thời gian của năm 2011, thị trường tiền tệ như bấn loạn với những cuộc chạy. Trong khi đó tình trạng “lộn xộn” lãi suất do cuộc chạy đua giữa các ngân hàng khiến các doanh nghiệp càng trở lên khó khăn khi muốn tiếp cận vốn sản xuất, đua giá vàng, lãi suất, tỷ giá cũng với những nỗi lo về nợ xấu, thanh khoản ngân hàng, làm giá vàng và mất cân đối ngoại hối… Mặc dù từ tháng 3/2011, NHNN đã ra thông báo sẽ “trảm” ngân hàng vượt trần 14%/năm, tuy nhiên đã có lúc các ngân hàng đã đẩy lãi suất lên 18%, 20% và cao hơn. Lãi suất cho vay bị đẩy lên 24 – 25% khiến các DN gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, tỷ giá USD/VND được NHNN điều chỉnh liên tục, đơn cử ngày 11/2 NHNN đã điều chỉnh tỷ giá bình quân liên ngân hàng lên 9,3%, kéo giá USD tự do sát với tỷ giá ngân hàng. Tuy nhiên, vấn đề lãi suất, tỷ giá vẫn là điểm nóng, đã có lúc NHNN đã phải mời Bộ Công an can thiệp, tuy nhiên lãi suất thực tế vẫn ngất ngưởng trong khi doanh nghiệp và người dân vẫn không có tiền để vay, khiến nhiều người nghi ngờ năng lực điều hành của NHNN.

Trong khi đó tình trạng nở rộ và đổ vỡ của tín dụng đen hàng loạt tại nhiều tỉnh, thành Hà Nội, TP HCM, Hà Tĩnh, Nghệ An… khiến người dân vô cùng bất an. Hầu hết các con nợ đều phá sản do thua lỗ đầu tư chứng khoán, vàng và nhà đất, rồi bỏ trốn với số tiền nợ hàng nghìn tỷ đồng cả gốc lẫn lãi khủng tính theo ngày. Thậm chí có người phải xin ở tù nhằm bảo toàn tính mạng, tránh bị chủ nợ thuê xã hội đen truy sát. Trước tình thế này, vàng càng được người dân thu gom và cất trữ, những số liệu không chính thức về số vàng trong dân là 500 thậm chí cả ngàn tấn. Tuy nhiên, đây là “vàng chết” khi người dân bắt buộc phải “tích cốc phòng cơ” trước bất ổn; trong khi nhà nước lại không huy động được nguồn lực này cho phát triển kinh tế…

10. Khó khăn dồn dập với các DNNVV; Môi trường kinh doanh mất điểm; điểm sáng M&A

Năm 2011 “sức khỏe” khối DNNVV bị hao hụt nặng, đồng thời là “thuốc thử” cho khối kinh tế dân doanh. Lần đầu tiên Bộ KH&ĐT công bố có gần 50.000 DN (gần 9% số doanh nghiệp) “khai tử” chỉ trong 9 tháng đầu năm. Cùng với khó khăn chung của nền kinh tế (lãi suất tăng cao, giá cả đầu vào tăng mạnh, thị trường co hẹp, nhà nước tiết giảm đầu tư, dân cắt giảm chi tiêu… ) trong khi môi trường kinh doanh mất điểm khiến niềm tin của DN hao hụt.

Tuy nhiên, 50.000 trên tổng số gần 2 triệu đã đăng ký hoạt động được coi là sự “thanh lọc” cần thiết, chuẩn bị cho chu kỳ cạnh tranh mới khi Việt Nam đã thực sự hội nhập sâu với kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, đây cũng là con số “cảnh báo” kinh tế 2012 Việt Nam tiếp tục khó khăn khi môi trường kinh doanh bị mất điểm, nguồn vốn cho sản xuất bị cắt giảm. Những yếu điểm nội tại xưa cũ như: hạ tầng, nhân lực, thủ tục hành chính, ổn định kinh tế vĩ mô… tiếp tục được cảnh báo. Cùng với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, đã đến lúc Việt Nam cần “đoạn tuyệt” với tư duy cũ để tự tin bơi ra biển lớn với khí thế rồng vàng từ 2012 này.



Năm 2011 chứng kiến hàng loạt thương vụ M&A tại Việt Nam có trị giá vượt mốc 3 tỷ USD. Các thương vụ điển hình được ghi nhận gồm: Tập đoàn CJ-CGV (Hàn Quốc) bỏ ra 73,6 triệu USD để sở hữu 80% cổ phần của MegaStar, cụm rạp có giá trị khoảng 38 triệu. Việc mua lại MegaStar nằm trong chiến lược mở rộng hoạt động của CJ-CGV tại Việt Nam; Marico- tập đoàn hàng tiêu dùng, dịch vụ hàng đầu Ấn Độ mua 85% cổ phần của Công ty Hàng gia dụng Quốc tế (ICP) với giá 60 triệu USD. Trong khi đó các thương vụ sáp nhập cuối năm của 3 ngân hàng Đệ Nhất (Ficombank), Việt Nam Tín Nghĩa (TinNghiaBank) và TMCP Sài Gòn (SCB); thương vụ Viettel mua lại EVN Telecom thực sự gây “rúng động” thị trường. Năm 2012 được dự báo sẽ có hàng loạt các vụ M&A được hoàn thành trong quá trình tái cấu trúc nền kinh tế và sắp xếp doanh nghiệp yếu kém cần “khai tử”.

                                                                      Theo Tài chính điện tử